دانشی كه در ایران مغفول مانده است،
تأثیر تحریم ها بر روند كار جغرافیدانان، در دسترس نبودن كانال های ماهواره هواشناسی دانشگاه تبریز
گل بخر: رئیس دانشكده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز با اشاره به تأثیر تحریم ها بر روند كار جغرافیدانان، اظهار داشت: در آزمایشگاه هواشناسی ماهواره ای موجود در دانشكده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز، از 30 كانال ماهواره ای فقط از یك كانال آن می توان استفاده كرد؛ چونكه 29 كانال ماهواره ای آن عموما به سبب تحریم غیرقابل دسترس هستند. بدون ماهواره ها نمی توان وقوع سیلاب و طوفان را پیش بینی نمود.
دكتر بهروز ساری صراف در گفت و گو با ایسنا با بیان این نكته كه تمامی رشته های علمی می توانند جایگاه های خوبی در جامعه داشته باشند، اظهار داشت: دانش آموختگان رشته های مختلف بنا بر دلیلهای اجتماعی اقتصادی، جایگاه مطلوب خودرا پیدا نمی كنند؛ یعنی این طور نیست كه دانش آموختگان چون جغرافیا خوانده اند، جایگاه خوبی ندارند؛ بلكه وضعیت اقتصادی و سیستم اشتغال در كشور ما بگونه ای است كه موجب می شود جایگاه مطلوب فارغ التحصیلان پیدا نشود. روابط پیچیده اقتصادی اجتماعی و سیاست حاكم بر ساختار اداری حاكم بر دستگاه هاست كه اشتغال را مشخص می كند، وگرنه خود علوم مشكلی ندارند و جغرافیا هم بعنوان یك علم زیر سوال نرفته است.
وی افزود: كشورهای بزرگ برای تعیین سیاست های خود از همه علوم استفاده می نمایند، اما ما در سیاست گذاری های خود فقط به برخی رشته های خاص مانند رشته های فنی و علوم پزشكی توجه می نماییم و به صورتی رشته ها را درجه بندی می نماییم. رشته جغرافیا مانند سایر علوم در خدمت انسان و نظام مقدس كشور است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینكه دانش آموختگان جغرافیا توانایی برنامه ریزی سرزمینی را دارند، اظهار داشت: اسم دانشكده ما برنامه ریزی و علوم محیطی است و دانشجویان جغرافیا توانایی برنامه ریزی سرزمینی را دارند. فارغ التحصیلان این رشته با مدرك فوق لیسانس و دكتری بیشتر بعنوان دبیر استخدام می شوند در حالیكه آموزش این افراد برای معلمی نبود! بلكه این فارغ التحصیلان برای استخدام در سازمان برنامه و بودجه و استانداری و شهرداری ها تعلیم دیده اند.
عضو هیأت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز اضافه كرد: یك نمونه استفاده نكردن از توانایی های جغرافیدانان همین مسئله دریاچه ارومیه است كه در آن برنامه آمایش سرزمین بطور مطلوب پیاده نشده است. وقتی خارج از توانایی های محیطی و سرزمینی، سدهای زیادی را بنا می كنند و از مشاورت ژئومورفولوگ ها و طراحان آمایش سرزمین و جغرافیدانان استفاده ای نمی گردد، چه طور می توان انتظار داشت دانش جغرافیا عملیاتی شود؟ رشته های دیگری نیز به نام " جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری" و همین طور " طبیعت گردی " یا " اكوتوریسم " در دانشكده برنامه ریزی و علوم محیطی وجود دارد كه فارغ التحصیلان این رشته ها اغلب این پرسش را مطرح می كنند كه الان سیاست كشور در زمینه گردشگری چیست؟ آیا میزان ورود توریست به ایران با تعداد فارغ التحصیلان رشته گردشگری متناسب است؟ تا چه حد سیاست های اكوتوریسم در كشور پیاده می شود كه نیاز به این تعداد از فارغ التحصیلان گردشگری داشته باشیم؟ سازمان گسترش آموزش عالی برنامه این رشته ها را تدوین می كند و تفكر خوبی هم پشت تدوین این برنامه ها وجود دارد، اما برنامه ریزی مشخصی در زمینه گردشگری وجود ندارد. توزیع مسئولیت ها یك نظام نظارتی می خواهد. اینكه مسئولان از فعالیت علمی پژوهشگران در دانشكده ها با خبر شوند، نیاز به زمان دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه تبریز با اشاره به زلزله خیز بودن شهر تبریز اظهار داشت: تبریز زلزله خیز است و گسلی كه تبریز روی آن قرار دارد، "گسل آناتولی " است و معروفیت جهانی دارد. حد و حدود این گسل مشخص است، اما روی همین گسل در زمینه راه اندازی شهرك های مسكونی سرمایه گذاری هنگفتی شده است و جمعیت انبوهی را در خود جای داده است، بدون اینكه مقاوم سازی و بستر سازی های اولیه و ضروری در آن انجام یابد. این یكی از نمونه های استفاده نكردن از نگرش جغرافیایی به سرزمین است. نمی گردد كه بررسی های كارشناسی پیش از راه اندازی صورت نگیرد و بعد هم كه حادثه ای رخ داد، به پرداخت دیه و خسارت از بیمه اكتفا كرد. شهرها نباید در راه سیلاب ساخته شود. حضور دانش آموخته های جغرافیا و برنامه ریزی باید به پشتوانه سیاست های كشور باشد. مدتهای مدیدی بود كه سازمان امور استخدامی كشور مدرك فارغ التحصیلان جغرافیا را برای تأسیس شركت های مهندسی مشاور امور قبول نمی كرد و اعتباری قائل نبود، ولی در چند ماه اخیر این نگرش اصلاح گردید.
وی درباره توانایی های لازم برای تحصیل در رشته جغرافیا اظهار داشت: حدود ۵۰ درصد پذیرش شدگان در رشته جغرافیا، رتبه مناسبی در كنكور ندارند، این عده از دانشجویان به جهت اینكه بتوانند در عرصه جغرافیا كارآمد باشند، باید آمار و و ریاضی قوی ای داشته باشند و در زمینه كار با كامپیوتر هم ماهر باشند، هم چنین برای پردازش تصاویر باید توانایی ذهنی قوی ای داشته باشند.
صراف با اشاره به اینكه برخی از مسئولان بلند رتبه كشوری، فارغ التحصیل جغرافیا هستند، اضافه كرد: اینكه مسئولان كشور شامل وزیر كشور، استاندار آذربایجان شرقی، بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مشاور مقام معظم رهبری و بعضی از نمایندگان شورای شهر دارای تحصیلات در رابطه با جغرافیا هستند، نشان داده است كه جغرافیدانان توانایی خوبی برای برعهده گرفتن مسئولیت های مهم كشوری دارند.
عضو هیأت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز اضافه كرد: واقعیت اینكه گاه نگاه مسئولان به رشته های علمی درست نیست. مثلاً تا چه اندازه در حل مشكلات فرهنگی و جامعه شناختی مثل سوژه اعتیاد و طلاق و افسردگی های موجود در جامعه از اساتید و پژوهشگران جامعه شناسی استفاده می شود؟ و چه اندازه از این متخصصان در صدر كارهای اجتماعی هستند؟ با این نوع نگرش آیا می توان اظهار داشت كه علم جامعه شناسی مقصر است یا فارغ التحصیلان جامعه شناسی كوتاهی كرده اند؟ رشته جغرافیا هم از همین نگرش مسئولان ضربه می خورد. چنین نیست كه جغرافیدانان كم كاری كرده باشند.
رئیس دانشكده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز درباره همكاری این دانشكده با سازمان های مختلف، اظهار داشت: با عنایت به سیل اخیر در كشور هماهنگی ای بین دانشكده برنامه ریزی علوم محیطی و سازمان هواشناسی با نظر استانداری شكل گرفت كه راه های مواجهه با سیل بررسی شود و نقشه سیل خیزی حوضه های استان تهیه شود. هر منطقه ای از كشور باید شناسنامه و هویت جغرافیایی داشته باشد كه این امر مهم به اراده سیاسی، برنامه ریزی، بودجه و زمان نیاز دارد. در صورت تأمین همه این ها جغرافیا می تواند نقش اصلی خودرا ایفا كند. همكاریهای مفید و مؤثری هم بین دانشكده و استانداری وجود دارد و جلساتی با حضور استادان جغرافیا و مسئولان استانی برگزار می گردد. ترسیم نقشه های سیل خیزی و پیش بینی در این زمینه ها هم همچون اقدامات جغرافیدانان است كه در حال انجام می باشد.
عضو كارگروه اقلیم شناسی و هواشناسی هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب، اضافه كرد: بیشتر همكاران گروه سنجش از دور در دانشكده ما با سازمان های مختلف همكاری هایی دارند؛ مثلاً در زمینه انتخاب بهترین مكان های راه اندازی لوله های گاز و معدن مس سونگون همكاری هایی صورت گرفته است. برای تعیین نقاط دفن مناسب زباله های شهری و موارد دیگر نیز پروژه هایی تعریف می شود. البته حقیقت این است كه امر پژوهش در كلیت نظام اداری ما ضعیف و مظلوم است، در هر سازمان و وزارتخانه ای به محض نیاز به بودجه برای موارد ضروری همچون پرداخت حقوق پرسنلی، بخش پژوهش است كه بودجه اش كم یا قطع می شود و این بودجه به بخش های دیگر تعلق می گیرد.
وی یكی دیگر از توانایی های جغرافیدانان را تعیین كاربری اراضی عنوان نمود و اضافه كرد: جغرافیا و جغرافیدانان وكیل و سخنگوی طبیعت هستند. مسئولان در هنگام راه اندازی طرح های بزرگ سازه ای همانند سدها باید با جغرافیدانان و متخصصان آمایش سرزمین مشورت كنند و از تخصص آنها در هدایت و مدیریت سرزمین بهره ببرند. نگاه صرف مهندسی به طبیعت محكوم به شكست است. همانطوری كه در كشورهای پیشرفته نگاه صرفاً سازه ای، دیگر جایگاهی ندارد.
این استاد دانشگاه درباره ضرورت حمایت دولت از طرح های احیای اكوسیستم، اظهار داشت: معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ایران و مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه مدام از اینكه سازمان آب استان های همجوار، حق آبه دریاچه ارومیه را نمی دهند، انتقاد می كنند؛ مشخص است كه به علت مشكلات گوناگون همچون تأمین آب شهرهای مجاور و تأمین هزینه مالی راه اندازی و نگهداری سدها، حق آبه دریاچه ارومیه داده نمی گردد. در چنین مواقعی دولت باید وارد عمل شود و هزینه احیای اكوسیستم را بر عهده بگیرد. در بیشتر موارد اكوسیستم مانند یك بچه بی سرپرست یا بد سرپرست!! مورد بی مهری قرار بگیرد.
وی با اشاره به تأثیر تحریم ها بر روند كار جغرافیدانان، اظهار داشت: در آزمایشگاه هواشناسی ماهواره ای موجود در دانشكده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز، از ۳۰ كانال ماهواره ای فقط از یك كانال آن می توان استفاده كرد، چونكه ۲۹ كانال ماهواره ای آن؛ عمدتاً به علت تحریم و در اولویت بعدی، به دلیل مشكلات مالی غیرقابل دسترس است. بدون استفاده از داده های ماهواره ها و پردازش دقیق آنها، نمی گردد وقوع سیلاب و طوفان را پیش بینی نمود.
صراف اضافه كرد: با بسته شدن این كانال ها، همكاران ما نمی توانند مطالعات زیست محیطی داشته باشند. یكی از این كانال ها، جریانات و سامانه های جوی و توده های هوا را نشان داده است كه به علت تحریم ها، دسترسی به این كانال متوقف شده است. هم چنین مطالعات درباره آتش سوزی جنگل ها و وضعیت مراتع و تالاب ها، دیگر با عدم استفاده از این كانال های ماهواره ای، امكان پذیر نیست.
این استاد دانشگاه اظهار نمود: اگر ما به داده ها دسترسی نداشته باشیم، نمی توانیم نیازهای سازمان ها و نهادها را هم برآورده نماییم. با امكان دسترسی به این كانال ها، تحلیل داده های آنها مستلزم داشتن ابزارها و سخت افزارهایی به ارزش حدود دویست میلیون تومان است. با داشتن این كانال ها و ابزارهای متناسب می توان حوادث غیرمترقبه را پیش بینی و مدیریت كرد. مدیران كشور برای رفع خسارات سیل و زمین لرزه، بودجه های هزار میلیاردی تعیین می كنند ولی برای پیش گیری از آنها بودجه مناسبی تخصیص داده نمی گردد. ضربه ای كه تحریم ها به علم می زند، كم نیست. برای مسئولان موضوعاتی مهم و در اولویت است كه امكان دارد سبب تشنج های اقتصادی و اجتماعی شود، ولی موضوعاتی مانند تحریم علمی چندان در اولویت نیست.
صراف درباره اهداف نصب گیرنده ماهواره ای، اظهار داشت: تشخیص بلادرنگ رخدادهای آب و هوایی، درصد ریزگردها و تشخیص آنها پیش از ورود به كشور و استان، تشخیص بلادرنگ آتش سوزی ها در جنگل ها و مراتع كشور و استان، پایش اتوماتیك منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه، تشخیص كاربری اراضی و تعیین درصد كاربری های اراضی آب بر در كل حوضه آبریز دریاچه ارومیه همچون اهداف نصب گیرنده ماهواره ای است. علاوه بر این ها، تشخیص مخاطرات جوی در راه پرواز هواپیماها و امكان ارائه سرویس به شركت های هواپیمایی در محدوده پرواز آنها در خاورمیانه هم از اهداف نصب گیرنده ماهواره ای است.
استاد دانشگاه تبریز افزود: فقط تصور كنید كه با استفاده از داده های خروجی این آنتن هواشناسی بتوان از سقوط فقط یك فروند هواپیما (مشابه حادثه پیش آمده برای هواپیمایی در چند سال پیش در فرودگاه ارومیه) جلوگیری كرد و آنگاه مشخص می شود كه دویست میلیون تومان در مقابل هزینه جبران نشدنی جانی مسافران و هزینه های هنگفت مالی و عدم اعتماد به پروازهای هواپیمایی داخلی و خدشه به حیثیت سیاسی و ملی كشور، مبلغ قابل ملاحظه ای نبوده است. در دی ماه سال ۸۹، یك فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۲۷ متعلق به هواپیمایی ایران ایر با ۱۰۵ سرنشین در حوالی شهر ارومیه سقوط كرد؛ علت اصلی سقوط، مواجهه با توده هوای نامناسب دارای شرایط یخبندان توأم با بارش بوده است كه همین مسئله موجب یخ زدگی روی سطوح بال و بدنه هواپیما و نهایتاً سبب سقوط هواپیما شده است.
او در آخر درباره ارتباطات بین المللی دانشكده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز با دانشكده های جغرافیای كشورهای دیگر اظهار داشت: روابط بین المللی چندان گسترده نیست؛ ولی تفاهم نامه هایی با كشورهای دیگر منعقد شده كه عملی شدن آنها به مسائل سیاسی و اقتصادی وابسته است. با تركیه، آذربایجان و ارمنستان تفاهم نامه های خوبی داریم كه در حال عملیاتی شدن است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب