سد چم شیر بخشی از تاریخ ایران را غرق می کند!
به گزارش گل بخر، باستان شناسان با کاوش در حوضه سد «چم شیر» که به زودی آبگیری می شود، فرضیه استقرار فصلی زمستانی، تفرج گاه یا دسکره ساسانی را مطرح نمودند. جستجوهای پیشین باستان شناسان در این محوطه به آثاری با قدمت بیشتر از ۱۶ تا ۱۰ هزار سال از دوره های فراپارینه سنگی و همینطور دوره های نوسنگی، عیلام میانه و اسلامی رسیده بود.
به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا، سد «چم شیر» در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر دوگنبدان در استان کهگیلویه و بویراحمد و روی رودخانه زهره در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و شمارش معکوس برای آبگیری آن نگرانی ها را در رابطه با تکرار یک فاجعه دوچندان کرده است؛ سدی که روی سازند گچساران، یعنی همان سازندی که سد گتوند روی آن بنا شده، ساخته شده است. حالا سد چم شیر در آستانه آبگیری است و واکنش های فعالان محیط زیست و البته کنشگران میراث فرهنگی را هم برانگیخته است؛ با آبگیری این سد، محوطه گسترده ای از دوره ساسانی برای همیشه غرق خواهد شد.
در سال ۱۳۹۶ در نتیجه گمانه زنی و ارزیابی اولیه باستان شناسان در محدوده آبگیری سد چم شیر، ۱۲۰ محوطه باستانی شناسایی شد. کاوشگران همچنین، استقرارگاه های موقت زیادی متعلق به عشایر کوچ رو را شناسایی کرده اند.
به گفته محمدتقی عطایی ـ سرپرست هیات فصل اول گمانه زنی نجات بخشی ـ کهن ترین شواهد به دست آمده از حوضه آبگیر سد چرم شیر در شهرستان گچساران به دوره «فراپارینه سنگی» ـ در حدود ۱۶ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش ـ مربوط می شود. سپس با وقفه ای طولانی، شواهد اندکی از استقرارگاهی از اواخر دوره نوسنگی به دست آمده که متعلق به شش هزار سال قبل است. از دیگر کشفیات باستان شناختی در محدوده ی این سد میتوان به استقرارگاهی از دوره «عیلام میانه» اشاره نمود که دارای هر دو سنت سفالگری شوشانی و انشانی است. باآنکه چند دژ و قلعه از دوره ی پسا-هخامنشی و ساسانی اهمیت این محدوده را در دوره های مذکور نشان می دهند اما اوج توجه به این منطقه در قرون میانه اسلامی بوده که نشان از تراکم جمعیتی بالایی در منطقه دارد.
نظر این دیرینه شناس بر آن بود که محدوده سد «چم شیر» قابلیت بالایی برای پاسخگویی به بعضی از مبهم ترین مسائل دیرینه شناسی ایران در رابطه با کوچ نشینان دوره های مختلف خواهد داشت.
با وجود آن که در گمانه زنی های اولیه ۱۲۰ محوطه باستانی در حوضه آبگیر سد چم شیر شناسایی شد، اما جستجوهای نجات بخشی فقط در بخشی از این محوطه ها انجام شد. در آخرین کاوش که تیرماه ۱۴۰۱ شروع شد به چهار متخصص دیرینه شناسی ۳۴ روز فرصت داده شد تا جستجوهای نجات بخشی و مستندنگاری ها را تکمیل کنند.
سعید امیرحاجلو ـ سرپرست هیأت دیرینه شناسی کاوش محوطه تاریخی شماره ۱۰۶ در حوضه آبگیر سد چم شیر ـ حالا گزارشی از آخرین نتایج کاوش در این محوطه باستانی عرضه کرده است که برپایه یافته های کاوشگران، اظهار داشت: در مطالعات فاز میدانی و کاوش محوطه ۱۰۶، شواهدی همچون ساختارهای معماری سنگی، قطعات سفال دوران ساسانی تا سده های میانی اسلامی، اشیاء سنگی و شیشه ای شناسایی و مستندنگاری شد.
او اضافه کرد: بر پایه تقدّم و تأخر ساختارها، عمق پیدایش ساختارها، شیوه ساخت وساز، اختلاف پهنای دیوارها، نوع مصالح و مواد فرهنگی در لایه های هم سطح، به نظر می آید اولین دوره معماری در این محوطه، متعلّق به دوره ساسانی است که بازسازی هایی را در دو فاز نشان داده است و ساختارهایی منظم با قلوه سنگ، ملات گچ و اندود گچ شکل گرفته است.
استادیار گروه دیرینه شناسی دانشگاه تربیت مدرس همینطور اظهار نمود: در رابطه با چیستی و نوع استقرار در محوطه ۱۰۶ در عصر ساسانی، با عنایت به کیفیت ساختارهای معماری، چشم انداز جغرافیایی پیرامون محوطه و وجود دو استودان در صخره های جنوبی مشرف به محوطه، میتوان فرضیه های استقرار فصلی زمستانی، تفرّج گاه یا یک دسکرة ساسانی را بیان کرد.
این دیرینه شناس اضافه کرد: بعد از آن، جوامع نیمه یکجانشین در سده های میانی اسلامی، به ساخت وساز روی دیوارهای کهن تر اقدام نموده اند. ساختارهای سنگی با ملات گل، چیدمان نامنظم تر و پهنای متغیر دیوارها به این دوره از استقرار تعلّق دارند.
امیرحاجیلو خاطرنشان کرد: کاوش محوطه تاریخی شماره ۱۰۶ در محدوده آبگیر سد چم شیر در شهرستان گچساران در چارچوب طرح ارتباط با جامعه و صنعت و بر مبنای تفاهمنامه ای میان دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شد و فاز میدانی آن با هدف «نجات بخشی و مستندنگاری شواهد باستان شناختی منقول و غیرمنقول به منظور شناخت خصوصیت های فرهنگی، تبیین کاربری ها، گاه نگاری و محافظت از آثارِ قابلِ حفاظت محوطه» به اجرا درآمد.
این دیرینه شناس اضافه کرد: در فاز کتابخانه ای و نظری، مطالعاتی با هدف «تبـیین اهمیت و جایگاه محوطه در سلسله مراتبِ استقرارهای نواحی پیرامون رودخانه زهره و تبیین الگوهای معیشت جوامع محلی در این ناحیه در دوران ساسانی و اسلامی» در دست انجام است و بر مبنای آن تفاهمنامه، تا اردیبهشت ۱۴۰۲ در جریان خواهد بود.
رحیم دادی نژاد ـ معاون میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد ـ پیشتر گفته بود که آثار کشف شده از جستجوهای چم شیر بعد از مرمت به موزه یاسوج منتقل می شود.
منبع: گل بخر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب