آیا برکناری کلانتری چاره احیای دریاچه ارومیه است؟
به گزارش گل بخر در هفته های اخیر بحث های گوناگونی در محافل علمی و تخصصی و رسانه ای در مورد دریاچه ارومیه درگرفت. همچون این بحث ها آن بود که اساسا دریاچه قابل احیا هست یا خیر.
بعضی از کارشناسان نظرشان بر آن است که قابل احیا نیست و عملا هر کاری برای احیای دریاچه بی فایده است. از طرفی گروهی دیگر از متخصصان همچنان با اشاره بر شاخصهای محیطی این تالاب خشک شده، بر قابلیت احیای آن تاکید دارند.
همین بحث ها شاید از علل مهم برکناری دبیر سابق ستاد احیای دریاچه ارومیه بود که از دولت دوازدهم همچنان بر سر کار مانده بود. به هر حال حالا مساله دریاچه ارومیه باردیگر بعنوان یک مساله ملی همه مردم ایران مطرح گردیده است. دریاچه ارومیه بزرگ ترین تالاب ایران است و زمانی یکی از بزرگ ترین دریاچه های آب شور جهان بوده است. ستاد احیای دریاچه ارومیه سطح آب دریاچه در 24-4-1401 در تراز 1270.55 و تراز روز مشابه در سال قبل را 1271 اعلام نمود. از سال 1378 حجم آب از حدود 30 میلیارد مترمکعب، به شدت کاهش پیدا کرد و در سال 1392 به نیم میلیارد مترمکعب رسید.
همچنین مساحت سطح دریاچه 5000 کیلومترمربع در سال 1376 به یک دهم آن کاهش پیدا کرد و در سال 1392 به 500 کیلومترمربع رسید. دولت یازدهم با داعیه احیای دریاچه ارومیه، ستادی از فروردین 1393 تشکیل داد و برنامه های مختلفی به این منظور طراحی و اجرا کرد. همچون پروژه انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه توسط دولت یازدهم پیشنهاد شد و بودجه ای بالغ برای 71 میلیون دلار برای اجرای آن در نظر گرفته شد. دبیر سابق ستاد احیای دریاچه ارومیه سال 1400 ادعا نمود که با بهره برداری از تونل انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه حجم آب دریاچه در 1407 به 14.7 میلیارد مترمکعب می رسد و دریاچه را احیا می کند.
با انتقال آب از زاب سالانه حدود یک میلیارد مترمکعب آب به صورت دائمی وارد دریاچه می شود. حجم آب دریاچه ارومیه حالا به حدود یک دهم مساحت آن در حدود 30 سال قبل کاسته شده و به پنج درصد از حجم تاریخی آن کاهش پیدا کرد. بخش اعظم دریاچه هم اکنون توسط جلبک های قرمز مصرف می شود که با ناپدیدشدن آب و افزایش محتوای نمک، تکثیر بسیار یافته اند. با وسعت یافتن پوشش سطحی نمکی، بادهای شدید کف دریاچه فوق شور را به توفان های غبار نمکی تبدیل می کند که بر سلامت تنفسی مردم شمال غربی ایران اثرهای مخربی گذاشته است.
دولت دوازدهم (دولت دوم رئیس جمهور روحانی) حدود 2.3 میلیارد دلار برای برنامه ریزی و اجرای پروژه انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه اختصاص داد. حالا تراز این دریاچه به 1270 متر رسیده است. حجم آب دریاچه بیشتر از 4 میلیارد و 620 میلیون مترمکعب برآورد شد. میزان بالای نرمال بارندگی سالهای آبی 97-98 و 98-99 به اقدامات حفاظتی برای حفظ دریاچه ارومیه کمک کرد، اما برای رسیدن به سطح اکولوژیکی خود یعنی 1274.10 هنوز به حدود 10 میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. 9.1 میلیون نفر (مرکز آمار ایران، برآورد 1400) در سه استان آذربایجان شرقی و غربی و کردستان زندگی می کنند که تحت اثر مستقیم خشک شدن دریاچه ارومیه قرار دارند.
در حوضه دریاچه، باغداری و کشاورزی منبع اصلی درآمد و اشتغال ساکنان است. با خشک شدن دریاچه، توفان های نمک از شوره زارهای روباز روی زمینهای کشاورزی شروع شده است. کاهش درآمد کشاورزی با کاهش حاصلخیزی خاک عامل مهمی برای مهاجرت به شهرهای خارج از منطقه بخصوص شهرهای بزرگ مانند تبریز، ارومیه و نهایت کرج و تهران است. مهم ترین اثرهای خشک شدن دریاچه ارومیه عبارت اند از توفان گردوغبار نمک، بیابان زایی و گسترش وسیع مناطق بیابانی در منطقه و ازبین رفتن مناطق طبیعی، احتمال شیوع بیماری ها در منطقه همچون قلبی عروقی، چشمی، ریوی و غیره، تخریب زمینهای کشاورزی و باغ ها بخصوص در مناطق مجاور دریاچه ارومیه، افزایش بیماری های دامی، اثرهای سهمگین تر تغییرات اقلیمی منطقه ای اکوسیستم منحصربه فرد دریاچه را به صورت کامل و به موازات افزایش نمک، تغییر خواهد داد.
پیدایش یک بیابان نمکی با مساحت بیشتر از 5000 کیلومتر مربع با یک لایه نمک به ضخامت 50 تا 60 سانتی متر روی سطح سبب شده تا هنگامی که خشک سالی اتفاق می افتد (مانند سال آبی جاری)، باد رسوب های نمکی را در حوضه دریاچه و مناطق مجاور تا فاصله 300 کیلومتری منتقل کند. این امر به زمینهای کشاورزی صدمه می رساند، اکوسیستم را خراب می کند و سبب ایجاد انواع بیماری ها در مناطق شهری و روستایی مجاور می شود. در صورت ادامه خشک شدن دریاچه ارومیه، تغییرات اکوسیستمی در استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و زنجان و بخشی از استانهای گیلان و کرمانشاه و حتی البرز و تهران و استانهای شرق ترکیه و کردستان عراق رخ خواهد داد.
این تغییرات بدون ملاحظه آنکه دولت دوازدهم بر سر کار است یا دولت سیزدهم، به سرعت در حال انجام می باشد. منطقی آن است که دولت حاضر و شخص رئیس جمهور به صورت جدی کار احیای دریاچه را به متخصصان آن بسپارد و از آنها حمایت کند.
* انتشار یافته در روزنامه شرق/ ۱ مرداد ۱۴۰۱
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب