آخر خشكسالی و شروع ترسالی، این رویا واقعیت دارد؟
به گزارش گل بخر «ترسالی و خشكسالی ها همواره به صورت نوسانی رفتار می كنند و وقتی این ترسالی و خشكسالی ها مثلا برای چندین سال تداوم می یابند نظیر خشكسالی ۱۰ ساله كشور از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷ می توان از دوره خشكسالی یا ترسالی صحبت كرد.»
نیو صدر: سیل های خسارت بار سال گذشته و باران های شدید سال جاری خیلی از کارشناسان و مسؤلان را نسبت به پایان روزهای خشکسالی و ورود به دوره ترسالی امیدوار کرده است، اما برخی محققان بر این باور هستند که نباید به اتفاقات دو سال گذشته چندان امیدوار بود.
فروردین سال قبل و آنچه بارش های سیل آسایی که حدودا در سراسر ایران بارید، شروع ماجرای امیدواری به تمام شدن دوره ۱۰ ساله خشکسالی در ایران بود و حجم بارندگی های چند ماه اخیر بسیاری را نسبت به این رویا امیدوار کرده است، تا جایی که به تازگی افراد مختلفی، بارها این جمله را تکرار کردند؛ «دوره خشکسالی در کشور تمام شده است و وارد ترسالی شده ایم.»
جهانگیر پرهمت، قائم مقام ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در همین رابطه به ایسنا اظهار داشته بود: «در این زمینه نمی توان قطعا اظهارنظر کرد ولی روند موجود یک روند ترسالی را نشان داده است و امیدواریم روند ترسالی رخ داده باشد.»
حسین اردکانی از بنیان گذاران هواشناسی در ایران هم از افرادی بود که در مصاحبه ای با مهر، ورود به دوره ترسالی را تایید نمود. برخی گزارش های انتشار یافته در ارتباط با حجم بارندگی هم به این ادعاها قوت بخشیده اند، برای مثال میانگین بارش ها در استان تهران سال جاری ۳۸۰ میلی متر ثبت شده است که نسبت به متوسط ۵۰ سال قبل ۷۱ درصد افزایش داشته و این رکوردی جدید است.
اما برخی هم معتقدند که آنچه در دو سال گذشته اتفاق افتاده دلیل کافی برای تایید ورود به دوره ترسالی نیست، حسین طبری محقق حوزه های هیدرولوژی و تغییراقلیم در دانشگاه کی یو لون بلژیک، در این رابطه به خبرآنلاین می گوید: «وقوع دو سال تر متوالی نمی تواند لزوما حاکی از ورود به دوره ترسالی باشد. ترسالی و خشکسالی حاصل از نوسانات اقلیمی است. بنابراین، ترسالی های اخیر می تواند دو یا چند سال به طول بکشد و در سال های آتی شاهد خشکسالی مجدد باشیم. این نوسانات بسیار طبیعی است.»
حتی او به همراه بعضی از همکارانش مطالعه ای انجام دادند که نشان داده است با ادامه شرایط کنونی تغییراقلیم، خاورمیانه و ایران احیانا در آینده با خشکسالی های طولانی تری روبرو می شوند.
مشروح گفتگو طبری با خبرآنلاین را اینجا بخوانید:
در ابتدا توضیح دهید اصلا منظور ما از کلمات خشکسالی و ترسالی چیست؟
اقلیم دارای نوسانات طبیعی نسبت به میانگین بلند مدت است، ترسالی به آنومالی مثبت بارندگی نسبت به میانگین بلند مدت بارندگی در یک منطقه اطلاق می شود. یعنی اگر مجموع بارندگی سالانه در یک منطقه بالاتر از میانگین بلند مدت باشد، می گوییم آن سال تر است. خشکسالی نقطه مقابل ترسالی است. تداوم ترسالی و خشکسالی برای چندین سال دوره ترسالی و خشکسالی را می سازند.
تا سال های پیش بحث ها درباره خشکسالی ایران مطرح بود و همه کارشناس ها حدودا در اینباره توافق نظر داشتند، علت این توافق نظر چه بود؟
این توافق نظر مبتنی بر مشاهدات عینی است. ایران در دوران خشکسالی به سر می برد و مشاهدات دلیل خوبی برای توافق بود. نزولات جوی در ایران و خاورمیانه در بیشتر از یک دهه گذشته به استثنای دو سال گذشته به شدت کاهش یافته است. در واقع، خشکسالی اخیر در خاورمیانه بدترین خشکسالی در نه قرن گذشته (۱۱۰۰-۲۰۱۲) بوده است.
حتی ناسا هم در مطالعه ای پیش بینی کرد ایران وارد دوره ۳۰ ساله خشکسالی می شود، مطالعات این چنینی دیگری هم انتشار یافت، چقدر این حرف ها صحت دارد؟
این اظهار نظرها علمی نیستند. پیشبینی خشکسالی چند دهه ای توسط ناسا صحت نداشت و برخی کارشناسان و اساتید دانشگاه در این مورد اخطار دادند. بر مبنای دانش موجود، هیچ پدیده اقلیمی در چند دهه آینده قابل پیشبینی نیست. با نظر گرفتن خطاهای مکرر پیشبینی های هواشناسی حتی برای چند روز آتی، می توان به بی پایه بودن این اظهار نظرها برای خشکسالی یا ترسالی های چند دهه آینده پی برد. پیش نمایی کاهش یا افزایش تدریجی بارندگی یا دما در یک دوره درازمدت، مثلا برای چند دهه آینده، تحت یک سری سناریوی خاص امکانپذیر است که مقوله ای کاملا متفاوت می باشد.
حالا در دو سال گذشته باران هایی آمده که بسیاری می گویند، برخلاف پیشبینی هاست و آنرا دلیلی برای ورود به دوره ترسالی می دانند. واقعا وارد دوره ترسالی شده ایم؟
اصلا پیشبینی ای وجود نداشته که حالا خلافش ثابت شود. نه می توانستیم طول دوره خشکسالی را پیشبینی نماییم و نه می توانیم طول ترسالی کنونی را پیشبینی نماییم. برای مطالعاتی اقلیمی داده های بلندمدت مورد نیاز است. وقوع دو سال تر متوالی نمی تواند لزوما حاکی از ورود به دوره ترسالی باشد. ترسالی و خشکسالی حاصل از نوسانات اقلیمی است. بنابراین، ترسالی های اخیر می تواند دو یا چند سال به طول بکشد و در سال های آتی شاهد خشکسالی مجدد باشیم. این نوسانات بسیار طبیعی است.
پس اصلا چه زمانی می توانیم بگوییم کشوری وارد دوره ترسالی شده است؟
برای قضاوت در این مورد ما به داده های دراز مدت اقلیمی نیاز داریم. ترسالی و خشکسالی ها همواره به صورت نوسانی رفتار می کنند و وقتی این ترسالی و خشکسالی ها مثلا برای چندین سال تداوم می یابند نظیر خشکسالی ۱۰ ساله کشور از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷ می توان از دوره خشکسالی یا ترسالی صحبت کرد.
این تصور کاملا غلطی است که بعد از یک دوره ده ساله خشکسالی در کشور باید حتما یک دوره ده ساله ترسالی را داشته باشیم، چونکه نوسانات اقلیمی تحت تأثیر عوامل مختلف بوده و دارای دوره منظم نیست. کسی نمی داند وضعیت چند سال آینده چگونه است. چند سال که بگذرد می توانیم بفهیم دوره ترسالی داشته ایم یا خیر.
سناریوهای اقلیمی درباره آینده بارندگی ها در ایران چه پیش نمایی می کنند؟
مطالعات پیشنمایی که به تازگی توسط تیم تحقیقاتی ما بر روی اثرات تغییرات اقلیمی آینده (پایان قرن بیست و یکم میلادی) بر طول دوره خشکسالی، تعداد روزهای بارانی و مقدار بارندگی سالانه بعنوان شاخصهای آب قابل دسترس در خاورمیانه انجام شده است و در نشریه های "نامه های تحقیقاتی محیط زیستی" و "گزارش های علمی نیچر" انتشار یافته است، نشان داده است که خاورمیانه احیانا در آینده با دوره های خشکسالی طولانی تری مواجه می شود و این افزایش در بخش هایی از ایران، ترکیه و مصر چشم گیر (بیش از ۴۰ درصد) است.
بعلاوه، تحت سناریوهای تغییراقلیم بارندگی سالانه در شمال و غرب خارومیانه کاسته می شود. میزان کاهش بارندگی سالانه در سواحل شرقی دریای مدیترانه به بیشتر از ۲۰ درصد می رسد. این کاهش بارندگی را می توان به کاهش تعداد روزهای بارانی به خصوص در فصول تابستان و پاییز مرتبط دانست. تحت سناریوها و بر مبنای مدلهای موجود، احیانا تعداد روزهای بارانی تقریباً در تمامی گستره خاورمیانه کاهش می باید و اگر انتشار گازهای گلخانه ای با روند کنونی تا آخر قرن ۲۱ ادامه یابد، تعداد روزهای بارانی حدود ۱۰ روز در سال در ایران و تا ۳۰ روز در سال در غرب ترکیه کاسته می شود.
اما چقدر این سناریوها قابل اطمینان هستند؟
برای پیشنمایی ها از مدلهای گردش عمومی جو استفاده می شود که مدلهای ریاضی مبتنی بر قوانین فیزیک هستند. این مدلها توسط چندین مرکز مدلسازی اقلیمی در نقاط مختلف دنیا عرضه می شوند و بر پایه سناریوهایی محتمل در دهه های آتی که حاوی اطلاعاتی نظیر وضعیت اقتصادی- اجتماعی و میزان انتشار گازهای گلخانه ای در اتمسفر کره زمین هستند، مبادرت به پیشنمایی اقلیمی می کنند.
به علل مختلف نظیر تغییرات نامشخص آینده، درک ناکامل تئوریک ما از سیستم اقلیم نظیر بازخوردهای اقلیمی و همینطور عدم توانایی مدلهای گردش عمومی جو در شبیه سازی فرآیندهای ریزمقیاس، پیش نمایی مدلهای مختلف برای برخی متغیرها بویژه در بعضی مناطق از هماهنگی لازم برخودار نبوده و عدم قطعیت بسیار بالایی در نتایج وجود دارد. متاسفانه، نتایج تحقیقات علمی اخیر نشان داده است که خاورمیانه یکی از مناطقی است که به علت طبیعت بارندگی در منطقه و شبکه بارانسنجی پراکنده دارای بیشترین عدم قطعیت در پیشنمایی بارندگی است.
پس اگر این سناریوها صحت داشته باشند، می توانیم ادعا نماییم سیل هایمان هم کمتر می شود؟
این تصور غلط برای مردم و برخی رسانه ها پیش می آید که سیل فقط در دوره ترسالی رخ می دهد. فراموش نکنیم که در دهه ای که ایران گرفتار خشکسالی بود هم ما شاهد سیلاب های مخرب بوده ایم. سیلاب ها به علت تخریب لایه سطحی خاک در دوره خشکسالی و کاهش نفوذپذیری و نهایتا افزایش رواناب، بعد از یک دوره خشکسالی مخرب تر هستند.
همینطور بعد از یک دوره خشکسالی افراد مبادرت به تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها و پایین دست سدها کرده و قدرت تخریب بالقوه سیلاب را می افزایند. بنابراین، چه ایران در یک دوره ترسالی یا خشکسالی باشد، امکان وقوع سیلاب در آینده وجود خواهد داشت و برای این پدیده باید از آمادگی لازم برخوردار باشیم. علاوه بر تغییرات میزان بارش، تغییر الگوی بارش هم از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. تغییرات اقلیم می تواند باعث کاهش روزهای بارانی ولی افزایش بارندگی های حدی شود که می تواند تبعاتی برای سیستم مدیریت آب و کشاورزی داشته باشد. مثلا امکان دارد بارندگی هایی با شدت بسیار زیاد ببارد که حتی رکورد بزند، ولی کشور بطورکلی در وضعیت خشکسالی باشد.
۴۷۲۳۷
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب