روز جهانی كوهستان روز جوانان، روز احساس مسئولیت
به گزارش گل بخر بیستم آذر (۱۱ دسامبر) روز جهانی كوهستان، و مبحث امسالِ این رویداد «اهمیت كوهستان برای جوانان» است. نسل جوان، نیروی اصلیِ بهره بردار از كوهستان است؛ چه در مقام دامدار و زنبوردار و مانند این ها، و چه بعنوان كوه نورد، راهنمای كوهستان، گردشگر، اسكی باز، و دیگر شكل های بهره برداری تفرجی و ورزشی.
كوهستان ها، گذشته از آن كه نیازهای اولیه ی زیستِ ما را تأمین كرده اند، شكوهمندترین چشم اندازهای زیبا را هم برای سكونتگاه های مان فراهم ساخته اند. تناقض اصلی، اما این است كه نیاز ما به بهره برداریِ حتی تفریحی از كوهستان، همراه شده با استفاده ی اقتصادی مخرب و ناپایدار از این محیط های حساس.
كوهستان در نظر شهرنشینان كه بیشترین جمعیت كشور ما را می سازند، بخصوص از جنبه ی فراهم سازی امكان «لمس طبیعت» مورد اعتنا است؛ انسانی كه دربند فضاهای بتنی، و گرفتارِ خودرو و صنعت شده و برایش چشم اندازهای طبیعی كم وبیش دست نیافتنی و دیریاب است. جوانان، بسی بیشتر از میان سالان و گروه های مسن جامعه احتیاج به تحرك و شادمانی دارند و باآنكه امروزه شاید همچون گذشته بهره بردارِ سنتیِ كوهستان نباشند، اما درواقع، نسبت به نسل های پیشین به طبیعت نیازمندتر هستند.
در این یادداشت، مجال پرداختن به معضل های بزرگی كه طرح های عمرانیِ پرایراد مانند سدسازی و خط های انتقال نیرو و راه سازی و معدن كاوی برای كوهستان های كشور پدید آورده اند، نیست. فقط اشاره می كنم به مبحث گردشگری كه بسیاری مواقع از آن بعنوان «شیوه ی بهره برداری پایدار» یاد می شود و آنرا بدیلی به جای شیوه های معیشتی سنتی قلمداد می كنند. واقعیت اما این است كه یك جور «گردشگری خشن» شكل گرفته كه اگر به همین شیوه ادامه یابد، تخریب هایی هم اندازه ی آن یكی انواع بهره برداری رقم خواهد زد. چندتایی از این گونه بهره كشی ها، این ها هستند: ساخت هتل و پناهگاه، كشیدن خط تله كابین، بیراهه روی (آفرود با خودرو/میانبرسازی با پیاده روی)، آتش افروزی های تفریحی، و چیدن سبزی و گیاهان دارویی.
در برابر گردشگری خشن، می توان مروج «گردشگری نرم» بود كه مشخصه ی كلی آن باقی نگذاشتن «ردّپا» یا اثرِ كم وبیش ماندگار بر چهره ی طبیعت، است. در این نوع گردشگری، كوه پیمایی فقط در راه های پاكوبی كه از پیش بوجود آمده انجام می شود؛ از تجهیز محیط به وسایل صنعتی خودداری می شود، طبیعت، شهری نمی گردد و به كلیت خدادادی آن احترام گذاشته می شود؛ از پدیده های زمین شناختی و حیات وحش عكس می گیرند؛ و ضمن احترام به آیین محلی، به زندگی مردمِ كوه نشین و شیوه های معیشتی آنان می نگرند و از آن لذت می برند.
گذشته از آن كه از زمان های دور، بخش هایی از زیستگاه های كوهستانی ایران با عنوان هایی مانند قرق بومی، قرق سلطنتی، منطقه ی حفاظت شده، پارك ملی، ذخیره گاه جنگلی، و مانند این ها مورد حمایت محلی یا حفاظت حكومتی قرار گرفته، از حدود ده سال پیش، ثبت توسط سازمان میراث فرهنگی هم در كشور رایج شده است. این گونه ثبت، با عنوان «اثر طبیعی – فرهنگی» قاعدتاً می بایست حمایت قانونی محكم تری برای میراث های گرانسنگ كوهستانی مان فراهم می ساخت، اما درعمل چنین نشده و ثبت ها فقط در حد ركوردهای اداری باقی مانده است. برای نمونه می توان به ثبت ملی كوهستان الوند (همدان) اشاره نمود كه در سال ۱۳۸۹ صورت گرفته است، اما این كوه همچنان در معرض انواع طرح های گردشگری خشن مانند توسعه ی خوراكخانه ها، راه سازی، راه اندازی تله كابین، گردشگری انبوه، و هتل سازی است. یا می توان به ثبت ملی شاخص ترین كوه كشور، دماوند اشاره نمود كه در سال ۱۳۸۷ انجام شد، اما تغییر مثبت ناچیزی در روش مدیریت آن منطقه پیش آمده است.
اكنون، در تهران، مبحث ثبت ملی رشته كوه توچال بعنوان چشم انداز طبیعی - فرهنگی پایتخت جدی شده است؛ جا دارد كه مسئولان محیط های طبیعی و شهری تهران، الگوی بهتری از ثبت و بهره برداری مسئولیت پذیر را به اجرا بگذارند.
۴۷۴۷
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب