در نشست تغییرات اقلیمی و رسانه ها مطرح شد
از بدخیم تلقی شدن سیلاب و مدیریت آن تا وظایف رسانه ها در مواقع بحران
گل بخر: مشاور وزیر نیرو و رئیس مركز امور اجتماعی منابع آب و انرژی با اشاره به این كه مساله سیلاب و مدیریت آن یك پدیده بدخیم (super wicked problems) تلقی می شود، بر لزوم دخیل شدن رسانه ها در برطرف نمودن آن اصرار كرد و اظهار داشت: درباب پدیده های بدخیم باید از ˮرویكرد همه با همˮ (Altogether Approach) و میان بخشی برای حل مساله استفاده نمود.
به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا، محمد فاضلی در نشست تغییرات اقلیمی و رسانه ها با تاكید بر سیل فروردین ۹۸ كه از طرف كرسی ارتباطات علم و فناوری یونسكو و پژوهشكده ارتباطات در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، به بررسی تغییر اقلیم در رسانه به لحاظ نظری پرداخت و توضیح داد: تغییر اقلیم از جنس پدیده های بدخیم (Malignant phenomena) هستند؛ یعنی همچون سلول های سرطانی سال ها مخفی می مانند، به مسائل دیگر ربط پیدا می كنند و دائماً تغییر شكل می دهند.
مشاور وزیر نیرو و رئیس مركز امور اجتماعی منابع آب و انرژی خاطرنشان كرد: زمانی با مساله بدخیم مواجه هستیم كه كسانی كه مساله را بوجود آورده اند بخواهند آنرا حل كنند؛ مثلاً كشورهایی كه خود گرمایش زمین را به وجود آوردند بخواهند آنرا از بین ببرند. این در شرایطی است كه در اقدامات سیاستمداران نرخ تنزیل آینده شدید می باشد، بدین مدلول كه اتفاقاتی كه هم اكنون می افتد (همچون جمع كردن رأی و غیره) از برنامه های طولانی مدت بوده و یا نسبت به سایر برنامه ها اهمیت بیشتری می یابد. این مساله تنها با قدرت جامعه مدنی احزاب مستقل و رسانه های مستقل قابل تعدیل است.
فاضلی سپس تصریح كرد: پدیده های بدخیم تنها با رویكرد همه با هم (Altogether Approach) قابل حل كردن است و یك مسئله میان بخشی به شمار می آید. بدین سبب باید در نظر داشت كه حل مسائل بدخیم زمانی محقق می شود كه حكمرانی كشورها برای رویكرد "همه با هم" آمادگی داشته باشند كه در این میان "رسانه" نقشی مهم را بازی می كند.
وی سپس به مواردی كه سازمان هواشناسی جهانی (WMO) بعنوان راهنمای رسانه ها در مدیریت سیل منتشر نموده، اشاره نمود و بعضی از این موارد را پر كردن شكاف دانش (knowledge gap)، تعیین دستور كار از طرف رسانه (Agenda setting) و شكل دادن به ادراكات مردم از سیل اشاره نمود.
مشاور وزیر نیرو و رئیس مركز امور اجتماعی منابع آب و انرژی سپس به ذكر مواردی در ارتباط با گزارش كمیته ملی پلاسكو اشاره نمود و اظهار داشت: پس از این حادثه متوجه شدیم كه "در نقشه شناختی ایرانی ها جایگاهی برای ایمنی نیست" و همین وضعیت در عرصه رسانه باز بازتولید شده است كه این مساله اهمیت شكل دادن به ادراكات مردم و مسؤولان را نشان داده است.
فاضلی با بیان اینكه سازمان های مدیریت سیلاب باید بطور مستمر با رسانه ها راجع به سیلاب جلسه داشته باشند، اظهار داشت: در كشور "روزنامه نگاری فاجعه" یا "روزنامه نگاری بحران" زیر مجموعه سرویس اجتماعی قرار می گیرد، در حالیكه موضوعات مورد توجه این سرویس بیشتر موضوعات "جالب توجه" هستند.
وی همین طور با اشاره به اینكه روابط عمومی سازمان های مدیریت بحران پروتكل های مشخص برای ارتباط با رسانه ندارند، تصریح كرد: همین طور باید یك پروتكل مشخص برای میزان حضور خبرنگاران در صحنه حادثه وجود داشته باشد. این در شرایطی است كه رسانه ها فاقد پروتكل های درون سازمانی برای پوشش خبری بحران هستند و این مساله به بی اعتبار شدن آنها می انجامد.
وی درانتها صحبت های خود تصریح كرد: مساله سیلاب ها و مدیریت آن، یك پدیده بدخیم تلقی می شود و بدون دخیل شدن رسانه نمی توان به آن پرداخت؛ بدین سبب ضروری به نظر می آید كه به حوزه تاب آوری بیشتر در رسانه پرداخته شود. باید در نظر داشت كه چنان چه رسانه های رسمی مرجعیت خودشان را از دست ندهند، فضای شبكه های اجتماعی نمی توانند بعنوان رسانه غالب مطرح شوند.
یك سال پربارش نمی تواند ۱۱ سال كم بارشی را جبران كند
صادق ضیائیان، رئیس مركز ملی خشكسالی سازمان هواشناسی كشور باز در این جلسه با اشاره به خشكسالی و كم بارشی پی در پی طی ۱۱ سال قبل در كشور، روند صعودی افزایش دما را خاطرنشان كرد و توضیح داد: افزایش دما سبب شده میزان تبخیر افزایش پیدا كند و منابع آب را از دست بدهیم؛ به صورتی كه طی ۵۰ سال قبل ۵۰ میلیمتر از بارش متوسط سالیانه كشور كم شده، ضمن آنكه ۵.۹ درصد در سال افزایش تبخیر و تعرق بالقوه داشته ایم و بالقطع یك سال پربارش یعنی امسال نمی تواند ۱۱ سال كم بارش را جبران كند.
ضیائیان، افزایش دمای دو درجه ای طی ۵۰ سال قبل در كشور را عدد بزرگی برای افزایش دما دانست و تصریح كرد: این مساله موجب می شود شدت و تعداد پدیده های حدی (extreme events) همچون وزش باد شدید، سیل یا بارش سیل آسا، امواج سرمایی/گرمایی و یخ زدگی افزایش پیدا كنند.
وی همین طور به برگزاری نخستین كنفرانس جدی تغییر اقلیم در سال ۷۴ یا ۷۵ در كشور اشاره نمود و اظهار داشت: در آن زمان هشدارهایی در این رابطه داده شد، اما این هشدارها كه به وقوع خشكسالی و پدیده های حدی (extreme events) در كشور اشاره داشتند، چندان جدی گرفته نشدند.
ضیائیان اضافه كرد: با عنایت به كنترل یا عدم كنترل انتشار گازهای گلخانه ای در كشورهای مختلف، ۴ سناریوی تغییرات اقلیمی در حالت خوش بیانه و بدبینانه وجود داشته است.
رئیس مركز ملی خشكسالی سازمان هواشناسی كشور درانتها ضمن تشریح سناریوهای چیده شده برای تغییر اقلیم در دو حالت خوش بینانه و بدبینانه، اظهار داشت: سناریوی خوش بینانه نشان داده است كه تا سال ۲۱۰۰ در صورت كنترل گازهای گلخانه ای وضعیت كنونی تغییر اقلیم به همین ترتیبی كه است باقی می ماند و نزدیك به دو درجه افزایش دما خواهیم داشت. این در شرایطی است كه سناریوی بدبینانه پیش بینی می كند افزایش دما بین ۵ تا ۷ درجه باشد و باز بین ۱۰ تا ۲۰ درصد باران از دست خواهیم داد كه با عنایت به رشد جمعیتی و نیاز به آب مسائل و مشكلات جدی را ایجاد خواهد نمود.
سهم ۸۵ درصدی منابع خبری رسمی در پیام های پربیننده تلگرام مربوط به سیل فروردین ۹۸
احمد كارخانه، رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی در ادامه نشست تغییرات اقلیمی و رسانه ها، به نمایش برخی آمار مربوط به رسانه ها در سیل فروردین ۹۸ پرداخت و با اشاره به سهم ناچیز محیط زیست در رسانه های ایران، تصریح كرد: ۸۵ درصد پیام های پر بیننده تلگرام از منابع رسمی خبری بود كه پربیننده ترین آنها مربوط به سیل شیراز با بیشتر از ۵ میلیون نفر بیننده بود. كاربران توئیتر باز به ترتیب در مورد استان های گلستان، لرستان و فارس (سیل دروازه قرآن شیراز) بیشترین توئیت را كردند.
كارخانه برخی نتایج وخیم تغییر اقلیم را افزایش رخداد مخاطرات جوی- اقلیمی، وقوع بارش های سنگین و غیر مترقبه، حذف و یا جابجایی برخی گونه های جانوری و گیاهی، كاهش عملكرد محصولات زراعی، افزایش انواع بیماری های انسان- دام و گیاه و غیره عنوان نمود.
رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی در ادامه به سهم روزنامه نگاری محیط زیست در عرصه رسانه ایران پرداخت و اظهار نمود: سهم محیط زیست در رسانه های ایران (رسانه هایی كه بطور تخصصی به محیط زیست می پردازند)، تنها ۰.۲۱ درصد است.
كارخانه، سپس به نمایش برخی آمار رسانه ها در سیل فروردین ۹۸ پرداخت و تشریح كرد: كارشناسان سازمان هواشناسی كشور در مواقع عادی روزانه ۱۶ بار در شبكه های رادیویی و ۸ بار در تلویزیون به صورت زنده وضعیت هوا را گزارش می كنند. در جریان وقوع سیل فروردین ۹۸ در مجموع ۱۵۰ اطلاعیه و ۹۰ اخطاریه و بیشتر از ۱۹۵۰ گزارش رادیویی و تلویزیونی در تهران و استان ها درباب شرایط نامساعد جوی و شرایط مخاطره آمیز همچون آگهی وقوع سیلاب و غیره منتشر و پخش شده است.
وی اضافه كرد: در فروردین ۹۸ در مجموع ۷۵۰ دقیقه در رادیو، ۱۳۵ دقیقه در شبكه یك سیما و ۱۲۰ دقیقه در شبكه خبر، ۱۰۰۰ دقیقه زیرنویس شبكه خبر، صرفاً در صدا و سیما اطلاع رسانی صورت گرفت كه در مجموع بیشتر از ۱۸ ساعت تا ۱۷ فروردین ۹۸ بوده است.
كارخانه با اشاره به اینكه بارش های سیل آسا در سه بازه زمانی ۲۶ تا ۲۹ اسفند، ۴ تا ۶ فروردین و ۱۱ تا ۱۲ فروردین صورت گرفته است، اظهار داشت: از روز دوشنبه دوم اردیبهشت نخستین برنامه هواشناسی كشاورزی در شبكه خبر پخش شد؛ تا قبل از این هواشناسی كشاورزی به صورت مكتوب گزارش می شد كه توانسته بود هزار میلیارد تومان ارزش افزوده در بخش كشاورزی ایجاد كند (در سال ۹۷).
رئیس گروه مطبوعات و امور خبری و تحلیل اطلاعات وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اینكه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) رتبه اول در پست های پربیننده تلگرام را داشته است، خاطرنشان كرد: نخستین محتوای پربیننده تلگرام در تاریخ ۲۹/۱۲/۹۷ انتشار یافت، در حالیكه سیل از ۲۶ اسفندماه ۹۷ شروع شده بود. پیام های پربیننده تلگرام با سوژه سیل، ۹۹ مورد بوده كه بطور میانگین دو میلیون نفر هر پیام را خوانده اند.
كارخانه همین طور با اشاره به اینكه ۸۵ درصد پیام های پر بیننده تلگرام از منابع رسمی خبری بوده و كمتر از ۵ درصد محتواها فیلم بوده است، تصریح كرد: بی اعتمادی به دولت مهمترین سوژه منفی در پیام های پر بیننده تلگرام بود و گزارش سیل در استان ها و تعداد كشته ها بیشترین محتوا را به خود اختصاص داد، این در شرایطی است كه در توئیتر بیشتر از یك میلیون و ۵۰۰ هزار توئیت از طرف ۹۰ هزار كاربر با سوژه سیل تولید محتوا شد كه گسترده و كم سابقه بود.
كارخانه درانتها این بخش به نتیجه گیری پرداخت و اظهار نمود: آنچه در تلگرام و توئیتر درباب سیل انتشار یافت، كمترین توجه را به دلیلهای آب گرفتگی منازل داشته و بیشتر به عوامل طبیعی و شدت سیل تاكید گردیده است. این در حالی است كه كارشناسان، عوامل انسانی مؤثر در تشدید سیلاب ها را دخل و تصرف غیر مجاز در بستر و حریم رودخانه ها، آبراهه ها، نهرها و مناطق پایین دست سدها، حاشیه دریاها و دریاچه ها عنوان كرده اند، همچنین راه اندازی اماكن مسكونی و تجاری در مسیل ها، ایجاد اراضی كشاورزی، راه اندازی سازه های تقاطعی نامناسب، برداشت بی رویه مصالح از بستر رودخانه، تخریب پوشش گیاهی و از بین بردن مراتع، جنگل ها و عدم آموزش همگانی و آگاهی عمومی مردم از سیل بعنوان دیگر عوامل انسانی مؤثر در تشدید سیلاب ها عنوان شدند.
پرهیز از قطبی سازی و پیگیری مطالبات، اصلی ترین وظایف رسانه ها در مواقع بحران
علی احمدی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه این نشست با اشاره به اینكه در ارتباط با عوامل بروز سیلاب رویكرد تقدیرگرایانه عامل انسانی زیرساخت و عوامل طبیعی وجود دارد، خاطرنشان كرد: در این میان نقش رسانه ها مهم می باشد، چونكه آنها می توانند تغییرات بالقوه را شناسایی كنند و سبب مشاركت مردم در تغییرات مثبت شوند. این در حالی است كه سیل اخیر نشان داده است در بخش قبل از بحران ضعیف تر از سایر بخش ها عمل كرده ایم.
احمدی با اشاره به اینكه سازمان هواشناسی ۲۵ اسفند سال قبل بارش ها را تا ۴۸ ساعت و ۷۲ ساعت پیش بینی كرده بود، اما حساسیت مردم و مسؤولان نسبت به آن زیاد نبوده است، افزود: در آن تاریخ سازمان هواشناسی هشداری در خصوص سیلابی شدن مسیل ها و احتمال آب گرفتگی معابر داد، ضمن اینكه امكان جاری شدن سیلاب در استان های گلستان و مازندران زیرنویس شبكه خبر بود.
وی یكی از عوامل جدی گرفته نشدن هشدارها را تعطیلی روزنامه ها دانست و تصریح كرد: نمی توان نسبت به كار حرفه ای در رسانه نگاه كارمندی داشت. واقعیت این بود كه رسانه ها، مسئولان و مردم احتمال وقوع سیل را باور نمی كردند و نخستین خبر ۲۹ اسفند مخابره شد، این در شرایطی است كه تلویزیون (شبكه خبر) باز با تأخیر وارد عمل شد و بطور جدی از روز دوم فروردین آغاز به كار در این حوزه كرد.
احمدی خاطرنشان كرد: رسانه ها و مسؤولین برای بحران آماده نیستند، در حالیكه اگر فضای اطلاع رسانی بهتری وجود داشت، كمك بهتری به مدیریت بحران صورت می گرفت. خبرهای منفی فضای مجازی در مواقع بحرانی زیاد می شود، در حالیكه سواد رسانه ای مردم پایین است.
وی در همین زمینه در اطلاع رسانی همراه با آرامش بخشی اصرار كرد و اظهار داشت: هر خبری را می توان منتشر كرد، اما نگران كردن مردم كار درستی نیست و باید مدیریت بحران صورت گیرد.
این استاد دانشگاه، نظارت و مطالبه گری را همچون وظایف مهم رسانه در مواقع بحران برشمرد و اظهار نمود: رسانه باید ضمن دوری گزینی از فضای مجازی و پرهیز از قطبی سازی به گزارش نیازهای واقعی مردم بپردازد. همین طور پس از بحران، انتشار اخبار مثبت فرهنگ سازی برای مشاركت مردم، گزارش تحلیلی از مناطق بحران زده و باز پیگیری منظم وعده های مسؤولان ضروری می باشد.
احمدی درانتها ضمن نمایش چند پیشنهاد به مسؤولان، تعیین سخنگوی واحد، فرماندهی واحد در بحران، حضور در بین مردم، دقت در تصمیم گیری ها و انتخاب افراد در شرایط بحرانی، شناسایی نیازها و اقدام پس از آن و باز نداشتن نگاه فصلی و مقطعی به بحران را ضروری دانست.
بررسی ابعاد اجتماعی و روانی سیلاب ها بزودی در دانشگاه تهران
هادی خانیكی، رئیس كرسی ارتباطات علم و فناروی یونسكو و استاد دانشگاه علامه طباطبایی باز در سخنان كوتاهی اظهار داشت: همانطور كه كل جامعه نسبت به سیل اخیر حساس شدند، دانشگاه ها هم باید به حد توان خود به این مساله ورود پیدا كنند و نشست حال حاضر تنها نشست ما در این رابطه نخواهد بود.
وی اضافه كرد: یكشنبه آینده انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات در دانشگاه تهران باز در نشستی به ابعاد اجتماعی و روانی سیلاب ها خواهد پرداخت. سیل اخیر اتفاق بزرگی است كه می توان گفت حداقل در چند دهه اخیر حادثه طبیعی به این ابعاد در كشور رخ نداده و با عنایت به موضوعاتی همچون خلأ ارتباطی و سایر مسائل فرهنگی و ارتباطی كه در این زمینه وجود داشته، می توانند سوژه مطالعه محققان و دانشجویان قرار گیرند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب