متهم اصلی مرگ جنگل ها در ایران انسان ها
گل بخر متهم اصلی مرگ جنگل ها در ایران؛ انسان ها
ریحانه جان بزرگی: در تعطیلات نوروز حجم زیادی از جنگل های شمال ایران در شهرهای لاهیجان، سیاهكل، لنگرود، شفت و ماسال بر اثر آتش سوزی از بین رفت، این دفعه اولی نیست كه هزاران درخت و موجود زنده بر اثر بی احتیاطی و بی مبالاتی گردشگران از بین می رود. طبق تحقیقات بیشترین علل وقوع این آتش سوزی ها خطای انسانی بوده است كه به بهانه برافروختن آتش برای ماجراجویی منجر به بهای گزاف از بین رفتن مساحت وسیعی از جنگل ها منجر می گردد. از جانب دیگر در ده سال اخیر با عنایت به شروع جهانی موج تغییر اقلیم و افزایش دما و خشكسالی این آتش سوزی ها بیشتر هم شده است. بدون شك نابودی و فقدان جنگل ها ضربه ای عظیم و جبران ناپذیر بر اكوسیستم ایران وارد می كند، ضربه ای كه حتی با كاشتن درخت و احیای جنگل ها بازهم جبران پذیر نیست، چراكه در دل درخت ها و گونه های گیاهی هزاران گونه از حیات وحش هم زندگی می كنند. همچنین، مدیریت غلط و بی توجهی و سوءاستفاده بعضی از افراد هم به تخریب خیلی از این جنگل ها دامن می زند. بهره برداری نادرست از قبیل قطع و برداشتن غیر اصولی درختان به منظور فروش چوب آنها و یا ساختن ویلا و شهرك سازی و تبدیل جنگل ها به مراتع و اراضی كشاورزی؛ اتفاقاتی ست كه در نهایت منجر به فرسایش و از دست رفتن كیفیت خاك، وقوع سیل، تغییرات آب و هوایی و از دست رفتن هزار گونه با ارزش از گیاهان و حیات وحش می گردد. اما با وجود گسترش این خسارت های زیانبار، آیا قانون بازدارنده ای برای منع این جرائم در كشورمان وجود دارد؟ چقدر در زمینه حفظ و حراست از این منابع با ارزش طبیعی فرهنگ سازی می شود؟ هر ساله برای احیای جنگل ها چه اقداماتی در نظر گرفته و انجام می شود؟ در این خصوص با حسین آخانی استاد محیط زیست و عضو هیات علمی دانشكده علوم دانشگاه تهران به گفتگو نشستیم. مشروح این گفت وگو به این شرح است: در سال های اخیر وضعیت جنگل های كشور چگونه بوده است؟ چه حجمی از پوشش های جنگلی ایران كاسته شده است و جنگل ها با چه تهدید هایی مواجه بوده اند؟
انواع و اقسام تهدیدها به جنگل های ایران آسیب وارد می نماید كه شاید مهم ترین آنها جنگل تراشی است و همینطور تغییر كاربری جنگل ها و انواع و اقسام فعالیت ها مثلا فرض بفرمایید ساخت و ساز، ویلا سازی، یا حتی وجود دستگاه های دولتی كه به این مناطق تجاوز می كنند و از همه مهم تر هم بحث قاچاق چوب است كه متاسفانه می گردد اظهار داشت كه در تمام جنگل های شمالی ما با این پدیده مواجه هستیم، اما در سال های اخیر ما با یك موج ناباورانه از شیوع آتش سوزی مواجه بوده ایم كه باآنكه آمار درستی از میزان این آتش سوزی ها در دست نیست ولی در ده سال اخیر صدها مورد آتش سوزی داشتیم كه مساحت زیادی از جنگل ها را از بین برده است و متاسفانه طبیعی است كه با این آتش سوزی ها نه تنها خیلی از گونه های با ارزش جنگلی را از دست می دهیم، گونه هایی كه برخی از آنها ممكن است عمرشان به بیش از صد سال هم برسد بلكه ازاین طریق راه تجاوز بیشتر به جنگل هم فراهم می گردد كه می تواند زمین خواری را به همراه داشته باشد. طبیعتا پس از این كه جنگل ها تضعیف می شوند، شیوع حمله های آفت ها و گونه های مهاجم به این مناطق اتفاق می افتد و در نتیجه متاسفانه با ارزش ترین ذخیره گاه های جنگلی خویش را نه تنها در شمال بلكه در زاگرس و غرب كشور هم از دست می دهیم. من حتی در جنوب هم در سفرهایی كه داشتم شاهد آتش سوزی های مختلف بودم و در نتیجه خیلی از گونه های گیاهی ما بر اثر این آتش سوزی ها از بین می روند. در تعطیلات نوروزی شاهد آتش سوزی در جنگل ها بودیم كه منجر به تخریب چندین هكتار جنگل در شمال شد. به نظر شما چه عواملی در این آتش سوزی ها نقش دارند؟
ببینید آتش سوزی های طبیعی تا آنجا كه می دانیم اصلا در ایران رخ نمی دهد، حدودا امكان آن صفر است مثلا اینكه در اثر رعد و برق این اتفاق بیافتد در ایران سابقه ندارد، در خیلی از مناطق دنیا مثل مدیترانه آتش سوزی های طبیعی داریم كه انسان هیچ نقشی در به وجود آمدن آن ندارد. ازاین رو بر مبنای دانش ما در ایران آتش سوزی ها نمیتواند منشا طبیعی داشته باشد و حدودا می گردد اظهار داشت كه صد در صد منشا انسانی دارد.
در این آتش سوزی های اخیر تغییرات آب و هوایی بیشتر نقش داشت یا خطای انسانی؟
چیزی كه سبب تشدید آتش سوزی ها می گردد تغییر اقلیم است. مثلا همین پدیده خشكسالی كه در چند ماه اخیر داشتیم و گرم شدن بیش از اندازه هوا كه به خصوص در شمال كشور اتفاق افتاد، خب طبیعی است كه این امر شرایط را برای گسترش آتش سوزی مستعد می كند، منتها خود آتش سوزی ها منشا انسانی دارد دلیلش هم كاملا مشخص است. ببینید ما در سال های اخیر به علت توسعه بیش از حدی كه در جاده های كشور داشتیم از یك طرف و از سوی دیگر رشد بیش از اندازه تعداد خودروهای شخصی در كشور این امكان را فراهم نمود كه در تمام طول سال به صورت اعم و در تعطیلات عید و تابستان به صورت اخص حجم بسیار بالایی از گردشگران وارد مناطقی بشوند كه در گذشته امكان دسترسی به این مناطق نبود و از سویی هم ما با دو مشكل اساسی مواجه هستیم. نخستین مشكل این است كه از نظر فرهنگی آموزش های لازم به مردم داده نمیشود، بسیار مهم است كه اگر مردم برای استراحت و تفریح به این مناطق می روند ارزش منابع طبیعی و جنگل را بدانند. چه رفتارهای غلطی از جانب مردم می تواند منجر به آتش سوزی در جنگل ها شود؟
متاسفانه بر مبنای خیلی از عادت های غلطی كه خانواده های ایرانی دارند به محض اینكه وارد این مناطق می شوند شاخه های درختان را شكسته و آغاز به آتش درست كردن برای پخت و پز و غیره می كنند. در خیلی از موارد این آتش ها را خاموش نمیكنند كه نتیجه اش این آتش سوزی ها میشود. بعضی از آتش سوزی ها كه اثبات شان به تحقیقات زیادی نیاز دارد به طورعمد رخ می دهد مثلا درگیری های محلی كه وجود دارند یا اینكه عده ای زمین خوار هستند و به دنبال این هستند كه زمینی را از بین ببرند كه بعدا بتوانند بهانه ای برای تصاحب زمین ها داشته باشند یا مورد دیگری كه در مناطق حفاظت شده ما سابقه داشته است به خصوص در پارك ملی گلستان، این است كه شكارچی های غیرقانونی وارد مناطق می شوند و اقدام به آتش سوزی می كنند اما مساله بسیار مهمی كه من بارها در نوشته ها و مصاحبه های خود یادآوری كرده ام و متاسفانه تاكنون هم به آن توجه نشده این است كه ما یك قانون مناسب برای مبارزه با آتش سوزی در جنگل ها و طبیعت نداریم. مساله آتش سوزی یك جرم و جنایت بزرگ است و من شخصا اعتقادم بر این است كه آتش سوزی در جنگل ها با عملیات تروریستی هیچ فرقی ندارد به جهت اینكه شما وقتی جنگل را آتش میزنید نه تنها به منابع طبیعی آسیب وارد می كنید بلكه جان انسان ها را هم به خطر می اندازید. قانونی در زمینه مقابله با این سهل انگاری ها وجود دارد؟
خیلی از این آتش سوزی ها سبب می گردد كه خیلی از انسان ها مثلا جنگل بان ها محیط بان ها یا كسانی كه در آتش نشانی هستند در حین اطفا حریق جانشان به خطر بیافتد. ازاین رو خسارت های بسیار سنگینی وارد می گردد و با عنایت به این خسارت ها در همه این سال ها ما هنوز هیچ قانونی نداریم.بنده در سفری كه به آمریكا داشتم شاهد این بودم كه در مناطق مدیترانه و خیلی از مكان های دیگر روشن كردن آتش جرم است و هزار دلار جریمه دارد. در صورتی كه ما در كشور خودمان چنین قانونی نداریم و هر كسی هر جایی دلش می خواهد آتش روشن می كند و طبیعی است كه منجر به این بی نظمی می گردد كه الان شاهد آن هستیم. چه راهكارهایی برای احیای جنگل ها وجود داد و چه میزان شاهد این اتفاق هستیم؟
این یك بحث بسیار تخصصی است، به هر حال جنگل وقتی آتش می گیرد بسته به این كه میزان آتش سوزی چقدر است نوع مدیریتی كه برای بازگشت جنگل اعمال می گردد متفاوت می باشد، ممكن است در مواردی آتش سوزی مختصر باشد كه با یك مدیریت مناسب پس از چند سال جنگل برگردد و یا ممكن است حجم آتش سوزی زیاد باشد و لازم باشد با كارهای اكولوژیكی فرایند تداوم جنگل تسریع شود ولی واقعیت امر این است كه من در كل خیلی خوشبین نیستم به علت اینكه سازمان مسئول حفظ منابع طبیعی كشور كه همان سازمان جنگل ها و مراتع است، سازمانی است كه متاسفانه سابقه خوبی در حفظ و حراست از جنگل های ما ندارد.خیلی جاها همین سازمان سبب شده كه گونه های خارجی را وارد طبیعت ایران كند. معمولا این سازمان از جنگل های مصنوعی كه در خیلی از موارد هم از گونه های خارجی و مضر تشكیل شده، حفاظت می كند ولی به جنگل های خدا دادی كه واقعا غنای بسیار زیادی دارد و جزء میراث طبیعی كشور است، توجهی نمیكند. 42236
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب