تقاضای آب، بیشتر از بارش دریافتی كشور است
گل بخر: متوسط حجم كل آب سالانه كشور رقم ثابتی است، اما متاسفانه تقاضا برای آب به دلیل رشد جمعیت، توسعه كشاورزی، شهرنشینی و صنعت در خلال سال های اخیر، متوسط سرانه آب قابل تجدید كشور را تقلیل داده است، به صورتی كه این رقم در سال ۱۳۴۰ حدود ۵۵۰۰ متر مكعب بود. در سال ۱۳۵۷ به حدود ۳۴۰۰، درسال ۱۳۶۷ به حدود ۲۵۰۰ و در سال ۱۳۷۶ به حدود ۲۱۰۰ متر مكعب كاهش یافته است.
به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا، تحولات جمعیتی كشور در چند دهه اخیر تاثیر بسزایی بر منابع آب كشور بر جای گذاشته است. برداشت بی رویه منابع آب در نتیجه فشار فزاینده تحولات جمعیتی و شهرنشینی، كمبود آب فزاینده ای را به بار آورده است.
فرونشست زمین و مهاجرت الزامی ماحصل كمبود آب
كمبود آب تا حد زیادی نامرئی به نظر می رسد اما در چند سال اخیر ابعاد و گستره این بهره برداری ها بیشتر نمایان شده است. از آنجایی كه بیشتر این كمبود آب بخصوص در مناطق خشك و نیمه خشك كشور از پمپاژ بیش از اندازه منابع آب زیر زمینی تامین می شد، عموما برای بیشتر مردم و مسئولان ملموس نبود زیرا فرو افتادن سفره های منابع آب برخلاف آتش سوزی جنگل ها یا توسعه بیابان ها، اغلب زمانی آشكار می گردد كه چاه ها می خشكند، زمین فرونشست می كند و جمعیت به ناچار مجبور به كوچ می شوند؛ پدیده ای كه درحال حاضر به صورت فراگیر در كشور مشاهده می گردد.
كمبود آب چالش فراروی كشور
هر چند منابع آب در ایران به علت قرار گرفتن در كمربند خشك كره زمین همواره بعنوان یك عامل محدود كننده بوده است اما ایرانی ها از زمان گذشته با ابداع روش های مختلف استفاده از این منابع همچون احداث قنات همواره تعادل پایداری را بین منابع و مصارف آب برقرار كرده بودند اما این كمبود آب كه در نتیجه افزایش تقاضا برای منابع آب پدیدار و درسال های اخیر بعنوان یكی چالش فرا روی كشور قرارگرفته است.
حفاری میلیون ها چاه برای آبیاری و احداث صدها سد روی رودخانه برای مقاصد گوناگون به میزانی فراتر از انباشت دوباره منابع آب زیرزمینی و سطحی، محدودیت ها و چالش های جدی فراروی برنامه ریزان و تصمیم گیران قرار داده است.
نشانه های كم آبی در ایران
در بین نشانه های بارز كم آبی و بهره برداری از منابع آب می توان به خشك شدن رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها اشاره نمود. از جانب دیگر تنش های سیاسی و منازعات اجتماعی ناشی از كمیابی آب در بین مدعیان بالادستی و پایین دستی رودخانه ها هم در میان كشورها و هم در درون كشورها هم در حال ظهور است كه در صورت عدم تدبیر مناسب می تواند به زنجیره ای از تنش های غیر قابل پیش بینی منتهی شود.
البرز و زاگرس مانع رسیدن ابرهای باران زا به ایران
بر این اساس به منظور درك عمیق تر رابطه بین تحولات جمعیت و منابع آب در هر كشوری باید منابع و مصارف آب بررسی شود تا بر اساس آن بتوان سیاست های جمعیتی مناسبی را اتخاذ نمود. به همین منظور باید تاكید شود كه ایران سرزمینی كوهستانی است كه دو رشته كوه البرز با جهت گیری شرقی- غربی و رشته كوه زاگرس با جهت گیری شمال غربی و جنوب شرقی در آن قرار گرفته اند. این دو رشته كوه همانند دیواری مانع از رسیدن ابرهای باران زا از شمال غرب كشور شده اند و بنابراین هم بخش اعظم كشور را مناطق خشك و نیمه خشك تشكیل داده است و كمبود منابع آبی همواره بعنوان یك عامل محدودكننده فعالیت ها در كشور مطرح بوده است.
با توجه به این شرایط پراكنش نزولات جوی در كشور هم بسیار ناهمگن و توزیع آن به گونه ای است كه ایران را در ردیف كشورهای با محدودیت شدید آب قرار داده است. متوسط بارندگی سالانه درایران حدود ۲۵۱ میلی متر است كه این میزان حدود یك سوم متوسط جهانی (۸۰۰ میلی متر) و كمتر از نصف بارندگی آسیا (۶۰۰ میلی متر) است.
میزان نزولات جوی در ایران بر مبنای میانگین بلندمدت ۴۳ سال (سال های آبی ۱۳۴۸-۴۷ تا ۱۳۹۱-۹۰) حدود ۴۰۱ میلیارد متر مكعب است كه از این مقدار حدود ۷۰ درصد آن در نتیجه تبخیر و تعرق از دسترس خارج شده است و عملا قابل استفاده نیست و حدود ۳۰ درصد؛ حدود ۱۳۰ میلیارد متر مكعب آن پتانسیل آبی كشور را تشكیل می دهد و كلیه برنامه ریزی ها بر مبنای این مقدار از آب می بایست صورت گیرد.
درحالی كه متوسط حجم كل آب سالانه كشور رقم ثابتی است، تقاضا برای آب به دلیل رشد جمعیت، توسعه كشاورزی، شهرنشینی و صنعت در خلال سال های اخیر، متوسط سرانه آب قابل تجدید كشور را تقلیل داده است؛ به صورتی كه این رقم در سال ۱۳۴۰ حدود ۵۵۰۰ متر مكعب بود، در سال ۱۳۵۷ به حدود ۳۴۰۰، درسال ۱۳۶۷ به حدود ۲۵۰۰ و در سال ۱۳۷۶ به حدود ۲۱۰۰ متر مكعب كاهش یافته است.
بر اساس كتاب تحول وضعیت جمعیت در ایران، میزان آب تجدیدپذیر كشور با عنایت به روند افزایش جمعیت كشور با نرخ رشد فعلی جمعیت در سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۳۰۰ متر مكعب تنزل خواهد یافت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب